‘ Najaar 2024 Otje kocht haar droomhuis in Drenthe ‘HOE ZORG IK NU VOOR MIJN OUDERS 250 KMVERDEROP?’ VSTIERROOM M A G A Z I N E Pensioen een feestje? Niet voor Ron 7 vormen van eenzaamheid Herken jij ze?
Of ik wil vertellen wanneer ik me eenzaam voel? Daar hoef ik niet lang over na te denken. Iedereen voelt zich weleens eenzaam, dat hoort denk ik bij het leven. Ik vind dat niet iets om je voor te schamen, dus kom maar op. Ik ben een single moeder van een zoon van 21. Dat betekent dat ik vaak alleen ben. Ik ga geregeld alleen op vakantie, ik ben thuis alleen. Daar kies ik zelf voor. Dat zijn dan ook niet de momenten waarop ik me eenzaam voel. Eenzaamheid is voor mij niet het gebrek aan mensen om mij heen, maar het gebrek aan verbinding. Dat heb ik vooral ervaren in de coronatijd. Het moeilijkste in die periode vond ik dat niemand even bij me incheckte. Zo van: ‘Hoe zou het eigenlijk met Lau zijn?’ Mijn vrienden zijn vooral stellen en gezinnen, die zaten met elkaar in hun eigen cocon. Veel van hen dachten: Laura redt zich wel. Natuurlijk redde ik me, maar ik miste wel de verbinding met mensen, de diepere gesprekken. Ik moet eerlijk zeggen dat ik in die periode zelf ook niet heb uitgereikt naar mensen. Hulp vragen vind ik niet altijd makkelijk. Achteraf heb ik het wel benoemd bij mijn vrienden. Uiteraard was hun reactie: ‘Maar had ons dan verteld dat je dat miste, wij wisten dat niet.’ Door het lezen van het artikel over de verschillende vormen van eenzaamheid (pag. 10), ontdekte ik dat deze vorm situatieve eenzaamheid wordt genoemd. Dit is een tijdelijke vorm van eenzaamheid die kan ontstaan door specifieke situaties, zoals een verhuizing. Hier lees je over in het verhaal van Otje, die een paar honderd kilometer bij haar ouders vandaan gaat wonen (pag. 4). En in mijn geval was die situatie dus corona. Als je, net als ik, het soms lastig vindt om vrienden of familie te bellen, kun je bij ons terecht bij een van onze ledenconsulenten. Niet alleen voor je vragen over eenzaamheid of andere kwesties, maar ook gewoon voor een luisterend oor. Ellen, Gerrie en Jacqueline zitten dagelijks voor je klaar en hebben, als je wilt, ook nog tips en adviezen voor je. Bel de ledenconsulente: 088 - 0900 400 maandag t/m vrijdag tussen 09.00 en 14.00. Of chat via de website: maandag t/m vrijdag tussen 09.00 en 17.00. Laura van Vuure Directeur Vierstroom Ledenservice Kom maar op! Laura van Vuure ‘ Eenzaamheid is voor mij niet het gebrek aan mensen ommij heen, maar het gebrek aan verbinding’ V O O R W O O R D 2
I N H O U D 4 16 14 18 22 23 24 10 13 8 Na een lastige start van zijn pensioen vult Ron zijn dagen nu met leuke dingen. Een herdenkings- of rouwritueel haalt het verlies uit de onzichtbaarheid. Maak plezier en nieuwe vrienden tijdens een van onze dagtochten. 8 Nieuwkomer Helma en Cobi werden vriendinnen tijdens de medische fitness. 14 Otje: ‘Ik voelde me schuldig dat we nog verder weg verhuisden van mijn ouders.’ 4 Voel jij je soms alleen? Niet elke vorm van eenzaamheid is hetzelfde Psyche Ritiuelen kunnen je houvast geven bij rouw Dit delen wij Vriendschap door een gedeelde hobby Persoonlijk verhaal Pensioen verliep anders dan verwacht Vraag van de leden Het ‘opendeurenbeleid’ van het Amadeushuis Puzzel en win Rondvaart Rotterdam, Boek van Kluun Winactie Wie gun jij een high-tea bon? Persoonlijk verhaal Mantelzorg, als je ver weg woont van je ouders Iets voor jou? Diensten en producten Luisteren en lezen Inspiratie voor vermaak en verbinding 14 18 3
Niet dichter bij je ouders, maar juist verderweg vervoerverbinding. Naar Dwingeloo doen we er twee uur langer over. Hoe kunnen we elkaar blijven zien? En komen jullie nog weleens naar het zuiden? Dat waren vragen die me bezighielden. Tegelijk vind ik het supergoed dat jullie je eigen plan trekken. Wij hebben dat ook altijd gestimuleerd. Jullie hoefden niet in de buurt te gaan studeren om dicht bij ons te wonen, maar jullie mochten uitvliegen – en dat hebben jullie gedaan. Toen er kleinkinderen kwamen, kon ik weleens jaloers zijn op vriendinnen die hun kleinkinderen om de hoek hadden wonen. Maar ook dat hebben we opgelost door acht jaar lang wekelijks naar jullie toe te komen om op de kleinkinderen te passen.’ Het voelde zo ondankbaar Ik voelde me wel een beetje schuldig dat het Drenthe is geworden. Mijn ouders hebben altijd zo veel moeite gedaan door wekelijks naar Broek in Waterland af te reizen. En wat doen wij? We gaan nóg verder weg wonen. Het voelde zo ondankbaar. Dat we een huis vonden met meerdere gastenverblijven maakte Het was een langgekoesterde droom: wonen op een boerderij met bed & breakfast, weg uit de drukte van de Randstad. Mijn man Karel en ik zijn natuurliefhebbers. Er zit een gastvrouw in mij die eruit wil, en Karel wil graag een atelier waar hij meubels en schilderijen kan maken. We hebben door het hele land wel twintig boerderijen en landhuizen bezichtigd. Toen we in Dwingeloo het erf van woonboerderij Het Bonte Paard opstapten, wist ik het: dit wordt het. De boerderij had niet alleen een bed & breakfast maar ook een groepsverblijf en als kers op de taart een ateliertje. Alle eisen kon ik afvinken, behalve één: dichter bij mijn ouders in Sittard in ZuidLimburg wonen. Hoe kunnen we elkaar blijven zien? ‘Toen je vertelde dat jullie een huis hadden gekocht in Dwingeloo, moest ik wel even slikken’, vertelt mijn moeder Marjolein van der Lelij (79) als we praten over de impact van de verhuizing op mijn ouders. ‘Van Sittard naar Broek in Waterland (vlak bij Amsterdam), waar jullie eerst woonden, is een goede openbaar Naar de andere kant van het land verhuizen, nog verder weg van je ouders – journalist Otje van der Lelij (43) deed het. Met haar moeder Marjolein bespreekt ze de impact van de verhuizing op hun band, eventuele eenzaamheid en mantelzorg. 4 P E R S O O N L I J K V E R H A A L
‘Toen je vertelde dat jullie T een huis hadden gekocht in Dwingeloo, moest ik wel even slikken’ - Marjolein 5
Stressvolle gebeurtenis Verhuizen staat in de top drie van meest stressvolle gebeurtenissen in een mensenleven. Maar mijn ouders durven die stap wel aan. Marjolein: ‘We zijn al langer aan het rondkijken naar een kleiner huis. Ik werk nu veel in de tuin, maar dat kan ik niet blijven doen. We hebben ook een leeftijd bereikt waarop steeds meer mensen wegvallen: vier goede vriendinnen zijn al overleden. Maar de voornaamste reden dat we in de buurt van jullie willen wonen, is dat we de kleinkinderen nog een stuk kunnen zien opgroeien.’ Alles is bespreekbaar Ik kom uit een gezin waarin alles bespreekbaar is, dus ook dit soort wilde verhuisplannen. Het is wel een onderwerp waar we nog niet over zijn uitgepraat. Alleen door erover in gesprek te blijven, zal duidelijk worden of dit echt is wat we allebei willen. ‘Hoe denken jullie bijvoorbeeld te gaan integreren?’ vraag ik aan mijn moeder. ‘ Ik ben niet iemand die gaat zitten afwachten’, legt ze uit. ‘ Ik bedenk altijd wat ik zélf kan ondernemen. Ik zal op zoek gaan naar mensen de beslissing wel makkelijker. Mijn ouders kunnen nu blijven logeren in comfortabele kamers. Als die mogelijkheid er niet was, weet ik niet of ik het had gedaan. Niet omdat ik denk dat mijn ouders zullen vereenzamen – ze zijn héél sociaal – maar omdat ik weet hoe erg ze de kleinkinderen gaan missen. Bang voor eenzaamheid? ‘Dat we kunnen logeren is fijn’, zegt Marjolein. ‘We kunnen dan langer blijven en ook nog iets voor jullie betekenen.’ Voor eenzaamheid is Marjolein niet bang als haar dochter nog verder weg woont. ‘ Ik verveel me nooit. Ik wandel, werk in de tuin, naai nog kleding, doe vrijwilligerswerk en heb veel vriendinnen. Je vader geeft Nederlandse les aan vluchtelingen, gaat nog naar de sportschool en heeft een boekenclub. Daarnaast zijn we lid van Vrienden op de Fiets; we bieden een slaapplek aan fietsers en mensen die het Pieterpad lopen.’ Wegpieteren achter de geraniums? Dat komt niet in het vocabulaire van mijn ouders voor. Mantelzorgwoning Juist omdat ze nog zo ondernemend zijn, was ik niet verbaasd toen ze me belden met het plan om in de toekomst een mantelzorgwoning op ons erf te zetten. Eerst dacht ik: ho stop! We wonen er nog niet eens. En zitten we dan niet te veel op elkaars lip? ‘Jullie wonen zo prachtig’, zegt Marjolein. ‘Wij zien ons hier ook wel wonen. Mochten wij in de toekomst extra ondersteuning nodig hebben, dan is het handig als we in de buurt wonen.’ Toen ik het even had laten bezinken, begon ik ook de voordelen te zien. Mijn kinderen zijn dol op opa en oma, mijn ouders zijn fijne mensen en ik ben blij dat ik iets kan terugdoen. En niet onbelangrijk: we hebben genoeg ruimte, dus ik wil hier zeker over in gesprek. ‘ Ik voelde me wel een beetje schuldig dat het Drenthe is geworden. Het voelde zo ondankbaar’ - Otje 6 P E R S O O N L I J K V E R H A A L
die ook graag wandelen en fietsen. En ik heb een vriendin in Groningen, die vindt het ook fijn als ik in de buurt kom wonen.’ Liever geen commentaar Het moeilijkste punt voor mijzelf is vrijheid. Ik wil graag zelf kunnen bepalen wat ik doe, zonder te veel commentaar op de keuzes die wij maken. En als ik met vrienden ben, wil ik niet dat mijn ouders er altijd bij zitten. ‘Dat willen wij ook absoluut niet’, zegt mijn moeder als ik mijn zorgen uit. ‘Jullie zijn volwassen mensen. Ik zie het meer als een goed burencontact: je hebt allebei je privacy, maar je kunt elkaar ook helpen als het een keer nodig is. En misschien kunnen we één keer in de veertien dagen samen eten.’ ‘ Eerst dacht ik: ho stop! We wonen er nog niet eens. En zitten we dan niet te veel op elkaars lip?’ - Otje ‘Wat ik mooi teruglees in het verhaal van Otje is dat alle plannen goed doordacht zijn. Deze familie is goed in gesprek met elkaar. Alle voor- en nadelen worden afgewogen. Als mensen ons bellen met vragen over een mantelzorgwoning, is dat een van de eerste adviezen die ik ze geef. Dat geldt eigenlijk voor alles rondom mantelzorg. Communicatie is heel belangrijk. Als mantelzorger is het ook belangrijk om al in een vroeg stadium de sociale kring om de zorgvrager heen te inventariseren. Kijk wie wat kan inbrengen en waardeer elkaar hierom. Verhuist je broer of zus ver weg van je ouders? Het kind dat dichtbij woont kan dan misschien vaker langsgaan, maar ook op afstand kun je zaken regelen en contact onderhouden en overleggen. Ik krijg geregeld kinderen (40+) aan de telefoon die niet in de buurt wonen van hun ouders, maar wel bellen. Ze weten dat hun ouders lid zijn van Vierstroom. Ze willen graag zaken regelen zoals een kapper, pedicure aan huis, of een huishoudelijke medewerkster. Dit kan ook particulier worden geregeld via Vierstroom Hulp Thuis Particulier. Ook bellen ze voor huisbezoek van een ouderenadviseur of een vrijwilliger. Vind je het lastig om je weg te vinden in de complexe zorgwereld en wil je dat wij met je meedenken, maak dan gebruik van ons Mantelzorg Wegwijs Traject.’ Ga voor het Mantelzorg Wegwijs Traject van Vierstroom (twee telefonische sessies en een adviesrapport) naar vierstroom.nl/mantelzorg-servicepunt of scan de QR-code. Heb je een vraag of ben je op zoek naar een luisterend oor? De Vierstroom ledenconsulenten zitten voor je klaar. Bel op maandag t/m vrijdag tussen tussen 09.00 en 14.00 naar 088 - 0900 400 of chat via de website: maandag t/m vrijdag tussen 09.00 en 17.00. Gerrie is één van de leden- consulenten van Vierstroom en krijgt vaak vragen over mantelzorg. 7 Otje met haar familie op hun nieuwe woonplek. Ledenconsulente Gerrie
Hulp en gezelligheid Heb je hulp nodig in het huishouden? Iemand die je kan helpen met schoonmaken, de was en boodschappen? En krijg je (nog) geen hulp via de Wmo of Wlz? Dan is Vierstroom Hulp Thuis Particulier iets voor jou! We doen meer dan schoonmaken. We bieden ook gezelschap, drinken samen een kopje koffie, spelen een spelletje of doen een boodschap voor je. Zo maken we je dag een stukje gezelliger en makkelijker. Ga naar vierstroom.nl/huishoudelijkeondersteuning of scan de QR-code. Aanmelden is eenvoudig! Bel 088 - 4003 260 of stuur een e-mail naar particulier@vierstroomhulpthuis.nl Iets voor jou? Gezelligheid bijDe BuurvrouwZoutman Heb je behoefte aan een zinvolle dag? Of heb je geheugenproblemen of dementie? Kom naar De Buurvrouw Zoutman in Gouda. Iedereen is er welkom! In deze dementievriendelijke buurthuiskamer kun je mensen ontmoeten, koffie drinken, spelletjes en workshops doen. Ook wordt er samen gezond gekookt en gegeten. Voor vragen over zorg, welzijn of wonen zijn er een professional en vrijwilligers aanwezig en ook de mantelzorger kan bij ons terecht. Interesse? Kijk op paletwelzijn.nl/de-buurvrouw-zoutman of scan de QR-code. Bel met Lianne Uittenbogaard, tel. 06 2951 7387 of mail naar buurvrouwzoutman@paletwelzijn.nl Verpleeghuiszorg,maar dan bij je thuis! Stel je eens voor: meerdere keren per dag komt er iemand bij je thuis die verzorging en verpleging biedt, maar daarnaast ook de maaltijden verzorgt, een gezellig praatje maakt en de was ophangt als jij dat niet meer zelf kunt. Dat is wat Vierstroom Verpleeg Thuis onder andere doet. Ons team van verzorgenden, helpenden, verpleeg- kundigen en welzijnsmedewerkers staat niet alleen voor je klaar voor het leveren van zorg vanaf 30 minuten maar ook voor een spelletje, een wandeling, samen boodschappen doen en lichte huishoudelijke taken. Verhuizen naar een verpleeghuis kan daarmee vaak worden uitgesteld of zelfs worden voorkomen. Belangrijk voor ons is dat we je familie niet vervangen, maar een aanvulling zijn. Iets voor jou? Kijk op vierstroom.nl/verpleeghuiszorgthuis of scan de QR-code. Bel 088 - 4262 178 of stuur een e-mail naar info@vierstroomverpleegthuis.nl We bieden diensten en producten die jou kunnen helpen beter voor jezelf en anderen te zorgen. Vierstroom denkt graag met je mee. 8 O N T D E K K E N E N D O E N
Bezoekjes inplannen Handig: de gratis bezoekplanner op Komopbezoek.nl. Voor ouders op leeftijd en familie die verder weg woont, helpt deze kalender om bezoekjes in te plannen. Mantelzorgers en vrienden kunnen online zien wie wanneer komt en zelf een bezoek plannen. Eenvoudig en gratis aan te maken. Kijk op komopbezoek.nl of scan de QR-code. Beleef een dag vol plezier ennieuwe vriendschappen! Ga mee met een dagtocht van Vierstroom en Van der Valk Vakanties! Het plezier van een dagje uit. Mét voordeel als Vierstroom-lid, zónder geregel. Maak nieuwe vrienden en voer mooie gesprekken. Iedereen is welkom: echtparen, vrienden en ook alleengaanden. In het najaar zijn er twee tochten: 29 oktober: Rondvaart Rotterdam - ’s Gravendeel via de Havens Kinderdijk naar Dordrecht. Rolstoeltoegankelijk en inclusief een stampottenbuffet. Als lid van Vierstroom krijg je € 15,- korting en betaal je slechts € 85,-. Aanmelden enmeer informatie op vierstroom.nl/rotterdam 10 december: Kerstdagtocht naar een sfeervolle kerstmarkt in Oberhausen, met cadeaukraampjes, ambachten, glühwein en vele lichtjes. Inclusief een driegangendiner. Let op: niet rolstoeltoegankelijk en je dient goed ter been te zijn. Als lid van Vierstroom krijg je € 15,- korting en betaal je slechts € 79,-. Aanmelden en meer informatie op vierstroom.nl/oberhausen MANTELZORG SERVICEPUNT Bij ons sta je er niet alleen voor VierstroomMantelzorg Servicepunt ondersteunt iedereen die voor een naaste zorgt. Voel je je soms eenzaam als mantelzorger? Wij bieden een luisterend oor, denken met je mee en geven informatie over vervangende zorg (respijtzorg). Dit helpt je tijd vrij te maken voor werk, studie, familie, vrienden en ontspanning. Goed idee? Scan de QR-code of kijk op vierstroom.nl/mantelzorg-servicepunt Oppashond zoektmaatje Stichting OOPOEH koppelt senioren aan een lieve oppashond in de buurt, zodat ze meer beweging en gezelligheid ervaren. Deze honden brengen plezier en stimuleren actief blijven, terwijl senioren hun dagen verrijken met het gezelschap van hun viervoetige maatje. Meer weten? Bezoek OOPOEH.nl of scan de QR-code. 9 O N T D E K K E N E N D O E N
Bij eenzaamheid denk je misschien al snel aan hoogbejaarden alleen in huis. Maar eenzaamheid is veel complexer en gevarieerder dan dat. Hoogleraar Machielse vertelt over de verschillende vormen van eenzaamheid. Eenzaamheid: welke vorm ervaar jij? 10 D O S S I E R
Het kan je overvallen als je zin hebt om gezellig met iemand koffie te drinken maar niemand hebt om daarvoor te bellen. Als je in een gesprek totaal geen verbinding met de persoon tegenover je voelt. Of wanneer je partner is overleden en je niet weet hoe je dat leven alleen een beetje leuk moet vormgeven. Eenzaamheid. We hebben er allemaal weleens last van, maar niet elke vorm is hetzelfde. Volgens Prof. dr. Anja Machielse – hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht – zijn sociale en emotionele eenzaamheid de meest voorkomende vormen. ‘Sociale eenzaamheid ontstaat wanneer mensen weliswaar een druk gezin of een partner hebben, maar een sociaal leven met vrienden en kennissen missen. Dit zie je ook veel bij bijvoorbeeld mantelzorgers. Bij emotionele eenzaamheid heb je wel veel mensen om je heen, maar mis je een diepe emotionele band. Je hebt het gevoel dat je niemand kent met wie je alles kunt delen en bij wie je je kwetsbaar op kunt stellen. Dat zie je veel bij jongeren en is ook regelmatig in het nieuws: ze hebben veel vrienden, maar laten niet veel van zichzelf zien. Ook oudere mensen zijn ermee bekend, bijvoorbeeld als ze hun partner verliezen door overlijden of als die door ziekte niet meer dezelfde persoon is.’ Gebrek aan zingeving Machielse ziet bij mensen op leeftijd ook regelmatig eenzaamheid door een gebrek aan zingeving. Machielse: ‘Contacten zijn een heel belangrijke bron van zingeving. Als iedereen om je heen is weggevallen, dan kun je met niemand meer praten over vroeger. Dat kan ervoor zorgen dat mensen denken: wat is mijn leven nog waard? Waar sta ik ’s ochtends nog voor op?’ Ook kan het eenzaam voelen als je het idee hebt niet meer van betekenis te zijn voor anderen. ‘Dat kan gebeuren als sociale rollen zijn weggevallen zoals de zorg voor kinderen of werken. Verbondenheid betekent dat je ergens bij hoort en dat mensen je zien en kennen. Als dat niet meer gebeurt, dan ontstaat eenzaamheid.’ Meestal tijdelijk Gelukkig is eenzaamheid in de meeste gevallen tijdelijk. Het kan bijvoorbeeld opspelen na een scheiding of verhuizing. Dit noem je situatieve eenzaamheid: eenzaamheid die voortkomt uit een (veranderende) situatie. Corona was daar ook een voorbeeld van. Machielse: ‘Ook al ís dit meestal tijdelijk, dat maakt het Feiten en cijfers Mensen met een partner zijn over het algemeen minder eenzaam dan mensen zonder partner (Dahlberg et al. 2022; van Tilburg & Klok, 2018). De kwaliteit van relaties is belangrijker dan de grootte van het sociale netwerk (Hyland et al. 2019). Het hebben van vier belangrijke relaties beschermt over het algemeen voldoende tegen eenzaamheid (Van Tilburg & Klok, 2018). Mensen met een laag inkomen lopen een groter risico om eenzaam te zijn dan mensen met een hoog inkomen (Wilson & Moulton, 2010). Hoe meer iemand overtuigd is van zijn sociale vaardig- heden, hoe minder eenzaam die zich voelt (Jones & Freeman, 2006). Professor Anja Machielse: ‘Contacten zijn een heel belangrijke bron van zingeving’ 11 Prof. dr. Anja Machielse Hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid
nog niet fijn. Het is een soort geestelijke pijn die mensen proberen zo snel mogelijk kwijt te raken. Eenzaamheid werkt daardoor als een prikkel die ervoor zorgt dat we actie gaan ondernemen om het op te lossen. Mensen gaan op zoek naar sportmaatjes of gaan vrijwilligerswerk doen. Maar ouderen die hun partner of contacten van vroeger zijn verloren, kunnen dit niet altijd oplossen. Dan blijft het gemis vaak knagen. Als de gevoelens van eenzaamheid sterker worden, is het verstandig om met iemand te praten.’ Taboe en schaamte Hoe langer eenzaamheid duurt, hoe moeilijker het op te lossen wordt. Machielse: ‘Je ziet bijvoorbeeld dat mensen anderen gaan vermijden om maar geen verdriet of afwijzing te hoeven voelen. Dat maakt het alleen maar erger. Of ze vertellen iemand over hun eenzaamheid en stuiten op onbegrip met opmerkingen als ‘maar je hebt toch kinderen?’. Er rust sowieso een taboe en schaamte op eenzaam zijn. Mensen denken dat er wel iets mis met ze zal zijn, wat natuurlijk niet zo is. Het is daarom verstandig om een gesprek aan te gaan met iemand die je vertrouwt, zoals de huisarts of een maatschappelijk werker. Of een ledenconsulent van Vierstroom zoals Jacqueline. Zij en haar collega’s bieden je een luisterend oor en staan je bij met advies. Soms niet oplosbaar Wat voor soort hulp iemand nodig heeft, hangt samen met de vorm van eenzaamheid. Machielse: ‘Het is een goed idee om activiteiten te ondernemen als je je eenzaam voelt in een verzorgingstehuis. Maar het is te simpel gedacht om in alle gevallen gewoon veel mensen om iemand heen te verzamelen. Dat helpt bijvoorbeeld niet bij mensen die eenzaam zijn omdat ze zingeving missen. Voor hen is het vaak fijner als ze over hun herinneringen kunnen praten met mensen die er echt interesse in hebben. Ook mensen die hun partner zijn verloren, hebben vaak meer baat bij één-op-één contact. Bij eenzaamheid door mantelzorg helpt respijtzorg, waarbij iemand anders of een organisatie tijdelijk of op sommige dagen de zorg voor je partner overneemt. Maar soms is eenzaamheid helaas niet oplosbaar en kan het alleen verzacht worden.’ Nooit te laat Tot slot geeft Machielse een belangrijke tip. ‘Eenzaamheid is nooit volledig te voorkomen, maar zorg als je jong bent al voor een hecht sociaal netwerk dat je ook onderhoudt in drukke periodes. Want later zul je nog meer merken hoe waardevol en belangrijk dat netwerk is. En bedenk dat het nooit te laat is om je sociale contacten te verbeteren of nieuwe mensen te leren kennen. Ga bijvoorbeeld naar plekken waar je anderen kunt ontmoeten of doe mee aan activiteiten die je leuk vindt.’ Ledenconsulente Jacqueline ‘Ook al kunnen leden ons voor alles bellen, directe vragen over eenzaamheid krijgen we heel weinig. Ik denk dat mensen zich ervoor schamen. Of ze beseffen (nog) niet dat ze eenzaam zijn. Het zijn in eerste instantie vaak andere vragen. . Bijvoorbeeld over de pedicure of de kapper. Als we dan doorvragen, en mensen zich beetje op hun gemak voelen, komen de onderliggende verhalen naar voren. We hebben echt oplossingen als het gaat om eenzaamheid. We kunnen adviezen geven over lokale initiatieven zoals Buurvrouw Zoutman van Palet Welzijn (zie ook pagina 8) of Stichting Vier het leven. Bel ons gerust, ik zoek graag samen met jou naar een oplossing in de buurt die bij je past.’ Bel de ledenconsulenten maandag t/m vrijdag tussen tussen 09.00 en 14.00 op 088 - 0900 400 of chat via de website: maandag t/m vrijdag tussen 09.00 en 17.00. Ga naar vierstroom.nl/contact-ledenconsulent of scan de QR-code. Sinds 2012 is het percentage eenzame volwassenen in Nederland toegenomen van 39% tot 49%. Ook het percentage dat aangeeft sterk eenzaam te zijn nam toe van 8% in 2012 tot 14% in 2022. 85-plussers behoren tot de eenzaamste groep. Let wel: in 2022 kwamen we net uit een tijdperk vol coronamaatregelen. (Bron: Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 GGD’en, CBS en RIVM) 12 D O S S I E R
Inspiratie voor vermaak&verbinding Pensioen: geraniumof gladiool Marjo Korrel is sinds ruim twee jaar met pensioen. In 2010 kreeg ze een wake-upcall en stopte al met een aantal activiteiten die te veel energie kostten. Daardoor leek met pensioen gaan appeltje-eitje. Maar het liep toch anders. Ze vertelt erover in aflevering 29 van de podcast Pensioen: geranium of gladiool . Hierin vertellen pensionado’s hoe zij zich hebben voorbereid op hun pensioen en hoe ze het nu ervaren. Scan de QR-code of zoek op op internet. De Eenzame Uitvaart (2024) In vijf aangrijpende audioverhalen duikt schrijver Joris van Casteren in de vergeten levens van mensen zonder nabestaanden en vraagt een dichter een gedicht te maken. Hij zorgt dat een eenzaam overleden mens alsnog een waardig afscheid krijgt. Joris is tevens coördinator van stichting De Eenzame Uitvaart. Zoek de podcast op volkskrant.nl/eenzameuitvaart of scan de QR-code. Net alsMr. Bean Uit onderzoek van de GGD Groningen blijkt 50% van de Groningse jongeren eenzaam te zijn. Eén op de negen is zelfs chronisch eenzaam. Maar wat doe je eraan? In deze film vertellen deskundigen en jongeren hoe ingewikkeld het is om eenzaamheid te herkennen en aan te pakken. Ga naar Youtube en zoek op Net als Mr. Bean of scan de QR-code. Het leven is zo eenzaamniet Bijzonder mooie dichtbundel van Lévi Weemoedt. Samen met Vic van de Reijt maakte Weemoedt een keuze uit de mooiste gedichtjes die niet meer in druk zijn, zoals zijn ‘Tips voor alleenstaanden’. Ook voegde hij wat nieuwe versjes toe. Het leven is zo eenzaam niet, Lévi Weemoedt € 18,99 (Nijgh & van Ditmar) Loslaten en loyaliteit Beloofd is beloofd, kleine panda’s, is een sprankelend nieuw prentenboek van de getalenteerde makers van De leeuw in de muis en De walvis wilde meer. Dit hartverwarmende verhaal brengt een subtiele boodschap over loslaten, die lezers van alle leeftijden zal ontroeren. Geschikt voor drie jaar en ouder. Beloofd is beloofd, kleine panda’s, Rachel Bright, vertaling Bette Westera € 15,99 (Gottmer) 13 L U I S T E R E N E N L E Z E N
Hoe rituelen je helpen bij rouw Rituelen kunnen mensen in rouw helpen controle en troost terug te vinden. Wat voor herdenkingsrituelen zijn er en wat is hun kracht? ‘Een brandende kaars doorgeven, samen de kist sluiten: zulke rituelen kunnen helpen bij het omgaan met pijn en rouw als je een dierbare verliest. Toen mijn tante overleed, stond er een kandelaar met zeven armen voor in de aula’, vertelt Astrid (47) uit Utrecht. ’Zeven nabestaanden, onder wie ikzelf, staken om de beurt een kaars van de kandelaar aan. Daarbij vertelden we iets over een aspect van haar leven. Het was een kleine ceremonie maar heel mooi en symbolisch.’ Klein beetje makkelijker Zo’n handeling of ceremonie heet een ritueel. Rituelen kunnen het afscheid bij een overlijden een klein beetje makkelijker maken. Ze helpen om iets met het verlies te ‘doen’. Ze geven de kans om stil te staan bij het leven van de overledene en bieden troost aan wie achterblijft. Tijdens herdenkingsdiensten, wakes en begrafenissen komen familie en vrienden samen om hun steun en liefde te tonen. Door dit samen te delen en rituelen toe te passen, versterkt dat de band tussen de aanwezigen en geeft het steun tijdens het rouwproces. ‘Het aansteken van de kaarsen werkte kalmerend’, zegt Astrid. ‘Alsof ik een gevoel van ritme en voorspelbaarheid kreeg in een verdrietige tijd.’ Gevoel van controle Een herdenkings- of rouwritueel haalt het verlies uit de onzichtbaarheid. En dat helpt om een overleden dierbare op een andere manier ‘bij je’ te houden. omdat het de overledene én het verdriet bestaansrecht geeft. Bij een verlies voelen we ons stuurloos. Er is iets gebeurd dat we niet wilden, waar we geen invloed op hadden. Rituelen geven ons deels dat gevoel van controle terug, omdat we iets doen met ons verlies. Onderzoek van de Amerikaanse universiteit Harvard laat zelfs zien dat (zelfverzonnen) rituelen ervoor zorgen dat nabestaanden zich minder hulpeloos voelen. Men ervaart minder intense rouw, omdat er meer grip is. En als men zo’n 14 P S Y C H E
ritueel met één of meerdere mensen uitvoert, vermindert het niet alleen stress. Het vergroot ook nog eens de sociale cohesie, aldus de onderzoekers. Geen poespas Een ritueel hoeft zeker niet groot te zijn, zegt uitvaartbegeleider Geannet Nieboer uit Utrecht. ‘Het samen sluiten van de kist is ook al een ritueel. Net als de kleinkinderen die een kaars aansteken voor de overleden opa of oma.’ In voorgesprekken zeggen mensen soms: ‘We willen geen poespas want we zijn een heel nuchtere familie’, zegt Geannet. ‘Maar ik adviseer meestal toch om iets ritueels te doen, al is het klein. Een ritueel markeert iets en je kunt eraan terugdenken. Zo is het mooi als iedereen aan het einde van de dienst langs de kist loopt en er een bloem op legt. Of als nabestaanden bij de kist een brandende kaars aan elkaar doorgeven omdat ze samen verder moeten. Dat doorgeven van die kaars verbindt hen met elkaar. Bij de uitvaart van een man die zijn hele leven in de fanfare tuba speelde, stonden de tuba en zijn muziekboek naast de kist. Aan het einde van de uitvaart sloot de familie het muziekboek. Dat was een emotioneel moment, maar ook een voorbeeld van een ritueel, hoe klein ook.’ Ze maakt ook mee dat iemand die gaat overlijden zelf een ritueel bedenkt. ‘Een meisje dat euthanasie zou krijgen, had haar uitvaart zelf voorbereid. Zewilde dat iedereen een persoonlijk briefje bij haar in de kist schoof.’ Ritueelbegeleiders Vroeger werden herdenkingen meestal begeleid door een dominee of priester. Nu steeds minder mensen religieus zijn, zoeken nabestaanden vaker naar ceremonies die persoonlijk en uniek zijn. Tijdens uitvaarten is er tegenwoordig vaak aandacht voor de persoonlijkheid van de overledene. Familieleden en vrienden houden toespraken, lezen een gedicht voor of halen herinneringen op. Je kunt luisteren naar muziek en kijken naar foto’s en video’s. Na de herdenking wordt bijvoorbeeld iemands favoriete eten geserveerd. Daarnaast wordt vaker een ritueelbegeleider ingeschakeld. Ritueelbegeleiders helpen families en nabestaanden bij het bedenken en uitvoeren van persoonlijke rituelen rondom het afscheid en de rouwperiode. De ceremonie richt zich dan meer op levensstijl en persoonlijkheid van de overledene. Kijk op vierstroom.nl/ritueelbegeleider voor een interviewmet ritueelbegeleider Bea van der Hoef. Na de uitvaart Ook na de herdenking helpen rouwrituelen om het verdriet en gemis een plek te geven. ‘Zo kun je thuis een altaartje of gedenkplekje maken met een foto van de overledene, een kaars en bloemen’, zegt Willy van Leeuwen op effectiefrouwen.nl. ‘Ook het graf bezoeken of de plek waar de as is verstrooid kan helend werken. Sommige mensen dragen een oud sieraad van de overledene bij zich, maken een speciaal fotoalbum of een herinneringsdoos met dierbare voorwerpen. Verder kun je een speciale herdenkingsdag instellen waarbij je - eventueel samen met vrienden en familie - stilstaat bij mooie herinneringen. Of muziek luistert die betekenisvol was voor de overledene.’ Zo veel culturen, zo veel rituelen Voor moslims is een belangrijk rouwritueel het drie keer ritueel wassen van het lichaam. Vaak is daar in de moskee een aparte wasruimte voor. Tijdens een Surinaams Creoolse uitvaart brengen nabestaanden de overledenen dansend naar hun laatste rustplaats. Dat vermindert verdriet en pijn en de ziel van de overledene kan vredig het lichaam verlaten. Voor Mexicanen is de dood niet het einde, maar het verlengde van het leven. Op begrafenissen wordt volop gedanst, gegeten en gedronken. Een overledene uit de Joodse gemeenschap wordt meestal binnen 36 uur begraven. Daarna verblijven nabestaanden een week lang in een rouwhuis en werken niet. In die week komen anderen langs om te troosten en eten te brengen. Praat erover Heb jij iemand verloren? Voel je je eenzaam of ben je op zoek naar steun in je rouwproces? Scan de QR-code of bel gerust met één van onze ledenconsulenten. Via 088 0900 400 (ma t/m vr tussen 09.00 en 14.00) of kies voor een chatgesprek op vierstroom.nl/contact-ledenconsulent 15 P S Y C H E
Van crosstrainer naar kerststukjes 16 D I T D E L E N W I J Cobi (l) en Helma (r) al gezellig in gesprek voordat de les begint.
Toen Helma Haggenburg (69) van de Randstad naar Scherpenzeel verhuisde, moest ze ‘weer helemaal’ opnieuw beginnen. Medische fitness gaf haar niet alleen lichamelijk en geestelijk meer kracht, het bracht ook een bijzondere vriendschap met dorpsgenoot Cobi Donselaar (72). Helma: ‘Ruim twintig jaar geleden kreeg ik een zeldzame ernstige bloedziekte. Een beenmergtransplantatie gaf me een tweede kans op het leven. Wel heb ik er autoimmuunfalen en een ‘frozen shoulder’ aan overgehouden. Na de verhuizing van de randstrad naar Scherpenzeel, klopte ik direct bij een huisarts aan. Waar kon ik terecht voor een behandeling aan mijn schouder? Via de fysiotherapeut belandde ik bij de medische fitness. Hierbij werk je in groepsverband en onder begeleiding aan je fitheid en herstel.’ Cobi: ‘Ik liep daar toen al een paar maanden rond omdat ik borstkanker heb gehad. De eerste keer dat ik een praatje maakte met Helma, was na afloop buiten bij de fietsen. Na het sporten gaan we altijd, met wie dat wil, nog even koffiedrinken. “Schuif de volgende keer ook gezellig aan!”, zei ik toen.’ Helma: ‘Ik was helemaal nieuw in het dorp en kende weinig mensen. Dus ik was blij met Cobi’s voorstel.’ Cobi: ‘Als vanzelf hadden we het over ons ziekzijn. Logisch, want medische fitness doe je niet voor je zweetvoeten. Iedereen heeft een verhaal. De één praat daar wat makkelijker over dan de ander. Helma was vanaf het begin heel open.’ Helma: ‘Het koffiedrinken was en is een feest der herkenning, ook met de anderen. Het is mooi om lief, leed en leuks te kunnen delen en te horen hoe eenieder daarmee omgaat.’ Een gemeenschappelijke deler Helma: ‘Inmiddels sporten we hier twee keer per week. Het doet me goed om in beweging te zijn, zowel lichamelijk als geestelijk. Natuurlijk is het ook heel gezellig, zeker tijdens het koffiedrinken. Maar onder het sporten ben ik niet altijd zo praterig hoor.’ Cobi, lachend: ‘Nou, jij komt vaak al kletsend binnen.’ Helma: ‘Ja, om iedereen eventjes te begroeten. Daarna wil ik me richten op het sporten.’ Cobi: ‘Dat is waar.’ Helma: ‘Maar natuurlijk geeft het sporten ook sociaal een boost; het zorgt voor verbinding. Zeker als nieuweling in een gemeenschap is het een mooie manier om mensen te leren kennen. Dat je door de winkelstraat loopt en toch wat koppies herkent, een praatje hebt. Dat is leuk.’ Cobi: ‘Ook voor mij, hoor. Terwijl ik al vijftig jaar hier woon. We zijn een gezellige club samen, met een gemeenschappelijke deler. Dat schept een band. En dat motiveert ook nog eens. Soms heb ik echt geen zin om te sporten. Maar omdat ik weet dat jullie er zijn, ga ik meestal wel.’ Helma: ‘Eigenlijk ben jij voor mij wel de verbindende factor in Scherpenzeel. Deze plek is meer een thuis geworden, mede door jou. In de sportzaal kreeg ik van je de uitnodiging om aan te schuiven bij jullie kerst- traditie ommet het hele gezin een dag kerststukken te maken. Van crosstrainer naar kerststuk, hoe mooi kan het lopen!’ Cobi: ‘Sinds een tijdje trekken we er ook vaak op de donderdagochtend opuit.’ Helma: ‘Dan gaan we wandelen met de ouderen uit het verzorgingstehuis. Even een rondje door het park of het dorp. Omdat we als geen ander weten wat bewegen en eruit zijn met je doet.’ Cobi: ‘En ook daarna gaan we weer koffiedrinken. Wel zo gezellig!’ ‘ Soms heb ik echt geen zin om te sporten, maar omdat ik weet dat jullie er zijn, ga ik meestal wel’ - Cobi 17
18 P E R S O O N L I J K V E R H A A L
Met pensioen gaan... bleek niet zo leuk Ron Maubach (66) had het allemaal goed geregeld, dacht hij. In juni 2024 zou hij stoppen met werken. Maar het liep onverwacht anders. Ron werkte 38 jaar lang als A-verpleegkundige en IT’er in het ziekenhuis onder meer op de afdelingen hartbewaking en intensive care. ‘Er heerste een heel familiaire sfeer, ik heb er altijd met veel plezier gewerkt.’ Maar de werkdruk was hoog. ‘ Ik werkte nog steeds fulltime, al draaide ik sinds mijn 57e geen nachtdiensten meer. Door een tekort aan personeel was er altijd gedoe met de dienstroosters en daar had ik geen zin meer in.’ Graag anders gezien Twee jaar geleden zette hij daarom een stip op de horizon voor de dag dat hij met pensioen zou gaan. ‘Daar keek ik echt naar uit.’ Maar in maart 2023 kreeg Ron een conflict met de leiding van zijn afdeling. Dat liep zo hoog op dat hij besloot zijn pensioenplan aan te passen en in plaats van een jaar, anderhalf jaar eerder te stoppen. Dat Ron door het conflict niet op een leuke manier afscheid kon nemen van zijn collega’s had hij graag anders gezien. ‘Normaal gesproken krijg je een budget om een feest te geven, maar dat voelde niet goed voor mij.’ Dus bleef het bij een bloemetje en een ‘dank je’.
‘ Ik wilde niet de hele dag op de bank naar de tv kijken. Ik wilde iets doen’ 20 moet je jezelf die vraag steeds weer opnieuw stellen. Zo overwoog Ron om een paar maanden als verpleegkundige in het buitenland te gaan werken. ‘Mijn vrouw vond het prima als ik dat zou doen, maar op een gegeven moment dacht ik: nee, het is leuk geweest, het is klaar. Eerst ga ik maar eens even niks doen.’ Dat niks doen was echter van korte duur. ‘ Ik wilde niet de hele dag op de bank naar de tv kijken. Ik wilde iets doen. Mijn motorrijbewijs halen en een motor kopen, was al heel lang een grote wens. Een week nadat ik thuis kwam te zitten, heb ik een motorrijschool gebeld. Ik kon meteen beginnen met lessen.’ Dat gaf hem veel energie. ‘ Ik was zo enthousiast dat ik twee keer per week en les ging volgen.’ Gezondheidsklachten Maar na twee maanden kreeg Ron gezondheidsklachten. Tijdens het sporten liep hij een zware hernia op in zijn onderrug, waarvan hij zo’n twee maanden moest herstellen. ‘Door de pijn kon ik de eerste weken alleen maar liggen en heel moeilijk bewegen. Dat is natuurlijk niet hoe ik mijn vrije tijd wilde doorbrengen. Gevoelens van boosheid en verdriet In juni 2023 trok Ron voor de laatste keer de deur van het ziekenhuis achter zich dicht. ‘En toen was ik ineens pensionado.’ De tijd waar hij zo naar had uit- gekeken brak aan, maar werd in eerste instantie overschaduwd door gevoelens van boosheid, verdriet en onmacht over het arbeidsconflict. Niet veel later zouden ook gezondheidsproblemen roet in het eten gooien. ‘ Ik had gedacht dat ik veel meer zou kunnen genieten van de vrije tijd die ik nu heb.’ Eerst maar even niks doen Hoe ga ik invulling geven aan mijn leven? Dat is voor veel pensionado’s de grote vraag. Maar als het allemaal ook nog eens anders loopt dan verwacht, P E R S O O N L I J K V E R H A A L Ron met kleinzoon Boaz op weg naar hun vaste visplek.
‘ Ik had gedacht dat ik veel meer zou kunnen genieten van de vrije tijd die ik nu heb’ ‘Toevallig ga ik zelf over een paar maanden met pensioen. Net zoals Ron gemengde gevoelens heeft, voelt het voor mij ook dubbel. Aan de ene kant kijk ik ernaar uit om geen werkverplichtingen meer te hebben, maar na 45 jaar werken weet ik niet hoe het zal zijn om niet te werken. Ik laat het maar op me afkomen. Voor mensen die zich na hun pensioen eenzaam voelen of het lastig vinden om hun tijd in te delen, hebben wij als ledenconsulent veel adviezen. Er zijn vrijwilligersorganisaties en welzijnsorganisaties waar we je meer over kunnen vertellen. We hebben een grote sociale kaart en kunnen je per gemeente informeren. Je kunt bijvoorbeeld meedoen aan een breiclubje, maar ook een cursus kunst- geschiedenis volgen. Een mooie kans om oude interesses op te frissen of nieuwe te ontdekken! Wat ik ook in Rons verhaal las, is dat zijn gezondheid hem dwong om rustiger aan te doen. Gelukkig kon zijn vrouw de mantelzorg op zich nemen. Als hij alleen was geweest, waren koken en het huishouden doen een stuk lastiger geworden. Als mantelzorg te zwaar wordt, kun je ons altijd bellen. We zullen je wijzen op het Vierstroom Mantelzorg Servicepunt, dat zowel Ron als zijn vrouw kan ondersteunen. Denk aan hulp aan huis, een maaltijdservice en nog veel meer. Alles is bespreekbaar! Maar we zijn er niet alleen voor diensten of producten. Ook voor een luisterend oor. Als je je eenzaam voelt, problemen hebt op je werk of als het mantelzorgen je te veel wordt, zijn wij er. We staan voor je klaar! ’ Bel Gerrie, Ellen of Jacqueline Heb je een vraag, ben je op zoek naar een luisterend oor of wil je gewoon even met iemand sparren? Dat kan allemaal. Onze ledenconsulenten zitten voor je klaar. Bel 088 - 0900 400 (ma t/m vr tussen 09.00 en 14.00) of kies voor een chatgesprek op vierstroom.nl/contact-ledenconsulent Ellen is één van de ledenconsulenten van Vierstroom. Elke dag spreekt ze mensen zoals Ron. 21 Net nadat hij weer enigszins hersteld was, kreeg hij een longontsteking waar bij nader onderzoek ouderdomsdiabetes onder bleek te zitten. Ron: ‘Waarschijnlijk sluimerde dat al toen ik nog werkte, want ik had al langere tijd vage klachten als vermoeidheid, overmatig plassen en een enorme drang om te eten en had daardoor overgewicht. Maar ik liet het nooit onderzoeken.’ Na de diagnose besloot Ron zijn leven aan te passen en flink te gaan lijnen. Drie keer per week ging hij naar de sportschool en daarnaast wandelde hij veel samen met zijn vrouw. Tijdens het wandelen voelde hij steeds pijn in zijn rug: nierstenen. Ron: ‘ Ik mankeerde nooit wat, heb nooit medicijnen gebruikt. In plaats van zorgverlener ben ik nu ineens zorgvrager geworden. Dat valt me wel tegen.’ Nieuwe mogelijkheden ‘Als verpleegkundige ben ik altijd goed geweest in het zorgen voor anderen, maar nu mag ik ook goed voor mezelf zorgen en genieten van mijn vrije tijd. Ik vind het inmiddels heerlijk om een lege agenda te hebben, de weekenden beschikbaar te zijn en geen feestdag meer te missen. Ik heb zeeën van tijd en dat biedt nieuwe mogelijkheden.’ Zo heeft Ron zijn hobby als basgitarist weer opgepakt. ‘Niet meer in een band zoals vroeger hoor, alleen voor mezelf.’ Ook toert hij regelmatig op zijn motor met vrienden en oud-collega’s en hij brengt meer door met zijn kleinzoon Boaz. ‘We gaan regelmatig samen vissen. Dat begint Boaz nu steeds leuker te vinden. Maar hij voetbalt ook heel graag.’ Zijn kleinzoon traint op hoog niveau, waardoor hij een paar keer per week naar de club moet worden gebracht. ‘Dat kunnen opa en oma nu lekker samen doen.’ Tot slot is Ron na zijn pensioen ook een beetje huisman geworden. ‘Toen ik stopte met werken, kwam ik ineens in het domein van mijn vrouw terecht. Dat vond ik eerst onwennig, zeker omdat zij nog wel werkt. Inmiddels leer ik steeds beter hoe ik haar thuis kan ondersteunen. Koken is bijvoorbeeld altijd een hobby geweest, maar daar had ik meestal geen tijd voor. Nu heb ik tijd om ‘s avonds te koken.’ Onlangs besprak Ron met zijn vrouw wanneer zij gaat stoppen met werken. ‘Dan hebben we samen vrije tijd.’ Wil je weten hoe het voor Rons vrouw Ada was om haar man ineens thuis te hebben? Lees haar kant van het verhaal via vierstroom.nl/pensioenverhaal of scan de QR-code.
‘Toen we hier anderhalf jaar geleden kwamen, hielden we open huis zodat buurtbewoners ons konden leren kennen. Inmiddels zijn er veel van hen actief als vrijwilliger, ze gaan bijvoorbeeld wandelen met bewoners, schenken koffie of komen muziek maken. Dat zorgt voor verbinding en gezelligheid. Er wonen hier dertig mensen, inclusief drie echtparen. Je moet mensen na zestig jaar huwelijk niet uit elkaar halen, vinden we. Daarbij kunnen we ook de partner van zorg ontlasten, zodat die zelf weer eens iets kan ondernemen. Een partner zonder dementie mag hier na het overlijden van zijn wederhelft met dementie blijven wonen. De partners zijn vaak op leeftijd en hebben net zo goed ondersteuning nodig. Bovendien vinden ze het hier vaak fijn wonen. Er ontstaan hier vriendschappen; ze horen er gewoon bij.’ Meneer Pieters woont sinds september 2023 met zijn vrouw die dementie heeft in het Amadeushuis. Scan de QR-code of lees via vierstroom.nl/amadeushuis waarom dit voor hen een mooie oplossing is. Meer informatie over het Amadeus Huis vind je op amadeushuis.nl ANTWOORD: Liesbeth Knotter is locatiemanager van het Amadeushuis in Alphen aan den Rijn: ‘Het Amadeushuis is een kleinschalige woonvorm voor mensen met dementie en hun partners. We vormen bewust geen verpleeghuissetting: bewoners huren bij ons een studio, wonen zelfstandig en maken voor ondersteuning gebruik van ons zorgteam. Er is een gezamenlijke ruimte waarin de bewoners elkaar ontmoeten, drie maaltijden per dag kunnen krijgen en waar we activiteiten aanbieden. Daarbij besteden we vooral veel aandacht aan muziek. We kijken hier naar elkaar om eenzaamheid te voorkomen. Elke dag bellen we even bij de bewoners aan: hoe gaat het, heeft u iets nodig?’ ‘We zijn blij met ons opendeurenbeleid. Het houdt in dat alle bewoners in en uit kunnen lopen wanneer zij willen. Van een gesloten deur worden mensen onrustig, merken we, ze willen dan juist eruit. Nu de deur open is, hebben mensen minder behoefte om naar buiten te gaan. En wil iemand toch graag even het centrum in, dan loopt er iemand van ons zorgteam mee. Of de bewoner krijgt een gps-tracker mee. Alphen aan den Rijn is een dementievriendelijke gemeente; plaatsgenoten brengen verdwaalde bewoners vaak terug naar huis.’ ‘Van een gesloten deur worden mensen onrustig’ Wat leeft er onder de leden van Vierstroom en hoe gaan we hiermee om? Elke editie geven we antwoord op een vraag. VRAAG ‘Wat mooi dat ook de partners van mensen met dementie bij jullie in het Amadeushuis kunnen wonen, zelfs als zijn of haar man of vrouw is overleden. En alle bewoners mogen vrij in- en uitlopen. Hoe regelen jullie dit allemaal?’ 22 V R A A G V A N D E L E D E N
23 P U Z Z E L Kruiswoord Puzzel Rondvaart Rotterdam - ‘s Gravendeel via de Havens, Kinderdijk en Dordrecht op 29 oktober 2024 t.w.v. € 170,- Boek Familieopstelling van Kluun t.w.v. € 22,99 Stijn van Diepen (Komt een vrouw bij de dokter) is terug: 55 jaar oud, maar niet veel wijzer. Hij besluit op zoek te gaan naar zichzelf, zijn roots en de Ware. Nu echt. Mail de oplossing voor 20 oktober 2024 naar redactie@vierstroom.nl met het woord ‘puzzel ’ in de onderwerpregel of stuur ‘m per post naar Vierstroom, t.a.v. Ledenservice. Antwoordnummer 10037, 2800 VB Gouda. Een postzegel is niet nodig. De oplossing van de vorige puzzel was: Een frisse neus halen. De prijswinnaars van de vorige puzzel zijn: - Mevrouw Fijen uit Woerden - Mevrouw Kooren uit Pijnacker - De heer Haanstra uit Schoonhoven Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. De oplossing van deze puzzel staat in het volgende Vierstroom Magazine. 3 4 5 6 7 8 9 11 12 14 15 16 17 18 20 21 22 23 5 26 27 28 9 30 31 34 35 36 37 38 40 41 43 44 45 46 47 8 49 50 51 52 55 56 57 58 60 61 62 63 5 66 67 68 70 71 2 73 uzzelpro.nl 40 12 69 13 41 60 16 37 15 50 64 43 57 20 47 24 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 5 66 67 68 69 70 71 72 73 www.puzzelpro.nl © 40 2 69 13 41 60 16 2 37 15 50 64 43 5 0 47 24 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 www.puzzelpro.nl © 40 12 69 13 41 60 16 2 37 15 50 64 43 57 20 47 24 9 © PUZZELPRO.NL 1x Breng letters uit de puzzel over naar de hokjes met het corresponderende nummer. Horizontaal 1 overvloed 5 makker 10 deel v.e. trap 11 wreed heerser 13 Europeaan 14 vrouwelijk dier 16 loofboom 18 einder 19 pers. vnw. 20 broodstrooisel 23 florijn 24 afgod 26 aquariumvis 27 haardracht 29 onbebouwd land 31 roofvogel 32 een zeker iemand 34 evenzeer 36 durf 37 hevig 39 tijdperk 40 met elkaar 41 Engels bier 42 gevangenisruimte 43 hooghartige houding 44 slaapje 46 afslagplaats bij golf 48 delfstof 51 vleesstokje 53 deel v.d. vinger 55 bijbelse vrouw 57 speling 59 televisie 60 nonsens 63 slee 64 grote papegaai 66 noodsein 67 kwelgeest 68 wier 69 handvuurwapen 71 vette grondsoort 72 glazen aanbouw 73 betrekking. Verticaal 1 hardvochtig 2 voordat 3 errore excepto 4 sleepanker 6 spoorstaaf 7 voegwoord 8 achterkant v.d. hals 9 felle boosheid 10 verlegen 12 neerwaarts 14 groet 15 zelfkant 16 loofboom 17 glazen kan 20 op welke wijze 21 werkschuw 22 bitterheid 25 beraad 28 racewagentje 30 afgepaste hoeveelheid 31 zeer heldere ster 33 ontkenning 35 transportmiddel 36 Europeaan 38 soort hert 42 sociale verbinding 43 kaartenboek 45 woonvertrek 47 werklust 49 opstootje 50 groot water 52 twijg 54 Ned. omroep 55 moerasplant 56 grote bijl 58 slavenschip 61 stuurinrichting 62 woestijnbron 65 wanneer 68 zangstem 70 overmatig 71 kauwtje. 2x Doe mee en maak kans op mooie prijzen!
V I E R S T R O O M W I N A C T I E DISCLAIMER: © 2024 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van Vierstroomworden overgenomen of vermenigvuldigd. Bij de samenstelling van dit magazine is uiterste zorgvuldigheid betracht. Vierstroom aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden en de mogelijke gevolgen daarvan. VIERSTROOMMagazine is een uitgave van Vierstroom Ledenservice Redactie, vormgeving & realisatie: Vierstroom Ledenservice i.s.m. Axioma Communicatie uit Baarn Tekst en fotografie: Maartje Lute (bladmanager), Mirjam Herrebrugh (art director), Vincent Boon, Annemarie van Dijk, Lisette Jongerius, Merel van der Lande, Otje van der Lelij, Janita Sassen, Mariska van der Meulen Druk: Paragon Neem iemand mee op high tea! TELEFOONNUMMER: 088 - 0900 400 (ma t/m vr tussen 09.00 en 14.00) WEBSITE EN CHAT: vierstroom.nl FACEBOOK: facebook.com/vierstroom MAGAZINE: redactie@vierstroom.nl NIEUWSBRIEF: vierstroom.nl/gegevens en zet nieuwsbrief op ‘Ja’ DIGITAAL MAGAZINE: vierstroom.nl/digitaalmagazine Contact Vierstroom Ledenservice Winactie! Stuur ons een e-mail waarin je vertelt met wie je samen wilt genieten van een high tea en waarom. Zet in de onderwerpregel van je bericht het woord ‘winactie’. Mail vóór 20 oktober 2024 naar redactie@vierstroom.nl Lid in 2025 Met ingang van 1 januari 2025 bedraagt de reguliere lidmaatschapsbijdrage € 28,75 per kalenderjaar bij betaling per overschrijving. Betaal je door middel automatische incasso dan ontvang je ruim € 1,- korting en betaal je € 27,70 per kalenderjaar. Op het lidmaatschap van Vierstroom zijn de algemene voorwaarden van toepassing. Je vindt deze op vierstroom.nl/algemenevoorwaarden Met wie ga jij samen ‘aan de thee’? Neem eens iemand mee die je niet zo goed kent. De buurvrouw, die alleen woont sinds haar man is overleden. Of ex-collega Piet die zich soms wat eenzaam voelt sinds hij met pensioen is. Of een ander die volgens jou wel wat gezelschap kan gebruiken. Onder de inzenders verloten we een high tea cadeaubon t.w.v. € 50,-
RkJQdWJsaXNoZXIy NTc0OTk=