Het kan je overvallen als je zin hebt om gezellig met iemand koffie te drinken maar niemand hebt om daarvoor te bellen. Als je in een gesprek totaal geen verbinding met de persoon tegenover je voelt. Of wanneer je partner is overleden en je niet weet hoe je dat leven alleen een beetje leuk moet vormgeven. Eenzaamheid. We hebben er allemaal weleens last van, maar niet elke vorm is hetzelfde. Volgens Prof. dr. Anja Machielse – hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht – zijn sociale en emotionele eenzaamheid de meest voorkomende vormen. ‘Sociale eenzaamheid ontstaat wanneer mensen weliswaar een druk gezin of een partner hebben, maar een sociaal leven met vrienden en kennissen missen. Dit zie je ook veel bij bijvoorbeeld mantelzorgers. Bij emotionele eenzaamheid heb je wel veel mensen om je heen, maar mis je een diepe emotionele band. Je hebt het gevoel dat je niemand kent met wie je alles kunt delen en bij wie je je kwetsbaar op kunt stellen. Dat zie je veel bij jongeren en is ook regelmatig in het nieuws: ze hebben veel vrienden, maar laten niet veel van zichzelf zien. Ook oudere mensen zijn ermee bekend, bijvoorbeeld als ze hun partner verliezen door overlijden of als die door ziekte niet meer dezelfde persoon is.’ Gebrek aan zingeving Machielse ziet bij mensen op leeftijd ook regelmatig eenzaamheid door een gebrek aan zingeving. Machielse: ‘Contacten zijn een heel belangrijke bron van zingeving. Als iedereen om je heen is weggevallen, dan kun je met niemand meer praten over vroeger. Dat kan ervoor zorgen dat mensen denken: wat is mijn leven nog waard? Waar sta ik ’s ochtends nog voor op?’ Ook kan het eenzaam voelen als je het idee hebt niet meer van betekenis te zijn voor anderen. ‘Dat kan gebeuren als sociale rollen zijn weggevallen zoals de zorg voor kinderen of werken. Verbondenheid betekent dat je ergens bij hoort en dat mensen je zien en kennen. Als dat niet meer gebeurt, dan ontstaat eenzaamheid.’ Meestal tijdelijk Gelukkig is eenzaamheid in de meeste gevallen tijdelijk. Het kan bijvoorbeeld opspelen na een scheiding of verhuizing. Dit noem je situatieve eenzaamheid: eenzaamheid die voortkomt uit een (veranderende) situatie. Corona was daar ook een voorbeeld van. Machielse: ‘Ook al ís dit meestal tijdelijk, dat maakt het Feiten en cijfers Mensen met een partner zijn over het algemeen minder eenzaam dan mensen zonder partner (Dahlberg et al. 2022; van Tilburg & Klok, 2018). De kwaliteit van relaties is belangrijker dan de grootte van het sociale netwerk (Hyland et al. 2019). Het hebben van vier belangrijke relaties beschermt over het algemeen voldoende tegen eenzaamheid (Van Tilburg & Klok, 2018). Mensen met een laag inkomen lopen een groter risico om eenzaam te zijn dan mensen met een hoog inkomen (Wilson & Moulton, 2010). Hoe meer iemand overtuigd is van zijn sociale vaardig- heden, hoe minder eenzaam die zich voelt (Jones & Freeman, 2006). Professor Anja Machielse: ‘Contacten zijn een heel belangrijke bron van zingeving’ 11 Prof. dr. Anja Machielse Hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid
RkJQdWJsaXNoZXIy NTc0OTk=